Vào một buổi chiều đầu tuần, phòng khám chuyên khoa da liễu đón một bệnh nhân trẻ nữ, khoảng 19 tuổi, mặc áo khoác kín dù thời tiết oi bức, luôn dùng tóc che một bên mặt. Sau vài phút hỏi han, bác sĩ Trần Gia Khánh nhận ra rằng cô gái không chỉ đến điều trị mụn.
“Em từng nghĩ mình là người xấu xí nhất lớp”, cô nói, tay giữ chặt dây đeo balo. Phần trán và hai bên má có dấu hiệu sẹo rỗ do mụn viêm không điều trị kịp thời. Cô kể đã bỏ học một thời gian vì bị bạn trêu chọc về khuôn mặt, sau đó chỉ học online và tránh mọi buổi gặp mặt. Đây không phải lần đầu bác sĩ Khánh tiếp xúc với một bệnh nhân có tổn thương tâm lý kéo dài vì ngoại hình.
Theo bác sĩ Khánh, điều khiến nhiều bệnh nhân khó vượt qua không phải là vết sẹo hay mụn, mà là cách họ cảm nhận về bản thân sau chấn thương da kéo dài. Một số người không còn nhìn mình trong gương, số khác lại hình thành thói quen soi gương hàng giờ chỉ để tìm “khuyết điểm mới”. Cảm giác xấu hổ, tội lỗi hoặc thất vọng về ngoại hình dễ dẫn đến rối loạn hình ảnh cơ thể, một dạng tổn thương tâm lý âm thầm nhưng dai dẳng.
“Điều trị da cho những người này không thể chỉ bắt đầu bằng thuốc hay công nghệ. Phải bắt đầu từ sự thừa nhận: rằng nỗi đau của họ là thật, và họ xứng đáng được chữa lành”, bác sĩ Khánh chia sẻ.
Trong những buổi đầu, thay vì đưa ra phác đồ điều trị ngay, bác sĩ thường hỏi về thói quen sinh hoạt, mức độ ảnh hưởng đến học tập, công việc và mối quan hệ cá nhân. Với một số bệnh nhân, chỉ cần có người lắng nghe, họ đã bắt đầu thay đổi cách nhìn về tình trạng của mình.
Quá trình điều trị sau đó cũng không chỉ nhằm cải thiện làn da, mà còn là chuỗi tương tác liên tục để phục hồi nhận thức tích cực về bản thân. Một bệnh nhân nam bị sẹo do bỏng đã chia sẻ với bác sĩ sau ba tháng điều trị rằng, điều anh cảm thấy thay đổi rõ nhất không phải là làn da, mà là việc “dám đi họp lớp mà không đắn đo quá nhiều”.
Nhìn từ góc độ y học, tổn thương da mạn tính như sẹo, mụn không ảnh hưởng trực tiếp đến tính mạng, nhưng lại gián tiếp dẫn đến nhiều hệ lụy về tâm lý nếu không được nhìn nhận đúng mức. Trầm cảm nhẹ, rối loạn lo âu, thậm chí tự cô lập xã hội là những hậu quả thường bị bỏ qua.
“Da là một phần của sự nhận diện. Khi vùng da tổn thương làm thay đổi cách một người nghĩ về mình, thì chữa da không còn là chuyện làm đẹp, mà là phục hồi lại danh tính cá nhân”, bác sĩ Khánh lý giải.
Ngày càng có nhiều bác sĩ trẻ được đào tạo để nhìn nhận toàn diện hơn về mối quan hệ giữa tâm lý và bệnh lý da liễu. Các cơ sở y tế cũng dần tích hợp hoạt động tư vấn sức khỏe tinh thần cho người bệnh da liễu mạn tính, giúp họ không chỉ điều trị triệu chứng mà còn hồi phục cảm xúc.
Không phải ai cũng tìm đến bác sĩ vì muốn thay đổi ngoại hình. Nhiều người chỉ mong có thể sống bình thường, không phải né tránh ánh nhìn của người khác. Và trong hành trình ấy, vai trò của người bác sĩ không chỉ là người kê đơn, mà là người chứng kiến quá trình người bệnh học cách làm lành – cả với làn da, và với chính mình.